Sözlük

Uzaktan Çalışmanın Avantajları Neler? Hangi Hakları Sunuyor?

  tarafından

Uzaktan çalışma modeli, hem çalışanlar hem işverenler için profesyonel iş yaşamına yeni bir soluk getiriyor. Dünyaca ünlü global şirketler giderek artan bir hızla uzaktan çalışma modelini benimserken sahadaki diğer oyuncuların da çağa ve teknolojiye ayak uydurmaktan başka şansları kalmıyor. Buna bağlı olarak farklı iş kollarında çalışan beyaz yakalı personel ve idarecilerin uzaktan çalışmaya geçme ihtimalleri giderek artar. Yazılım ve bilişim gibi çalışma alanlarındaki taze girişimler, sabit bir adrese bağlı olmadan varlıklarını sürdürebiliyor. Geleceğin iş dünyasına bugünden yön vermek isteyen şirketlerin ve çalışanların tüm artıları ve eksileri ile uzaktan çalışma modeline yakından bakmalarında fayda var. 

Uzaktan Çalışma Nedir?

Uzaktan çalışma; çalışanların tek bir merkez yerine evden ya da farklı lokasyonlardan çalışabilmesine imkân tanıyan, esnek çalışma modelini ifade ediyor. İşveren tarafından oluşturulan bu modelde çalışanlar, bilgi ve iletişim sistemleri aracılığıyla işe uzaktan erişim sağlayarak günlük görevlerini istedikleri yerden tamamlayabiliyor.

Geleneksel ofis ortamında buluşmak yerine dijital kimlikleri ile iş ortamında var olan çalışanlar, çoğunlukla zaman yönetimi bakımından da esnekliğe sahip. Proje bazlı çalışan ve uzaktan çalışma modelini benimseyen şirketlerde ekipler, mesai saatlerini ve molalarını kendileri belirleyebiliyor.

Uzaktan çalışma prosedürü tüm şirketler için aynı şekilde ve aynı hızla uygulamaya geçmese de haftanın belirli günleri çalışanları uzaktan çalışmaya teşvik eden ve bu sayede çalışma modelini test etmekte olan işletmeler mevcut.

Uzaktan Çalışma Son Zamanlarda Neden Popüler Hâle Geldi?

İletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler sayesinde mesafelerin ve mekânların önemini yitirdiği kesin olarak söylenebilir. Hafta içi her gün belirli mesai saatleri dâhilinde tüm çalışanların bir arada çalıştığı, geleneksel ofis yapısının değişime uğramasını teknolojik gelişmelerin doğal bir sonucu olarak göstermek de mümkün. Geçişin hızla uygulanmasında ise toplum sağlığı gibi ertelenemeyen bir nedenle çalışanların fiziksel birlikteliğinin kısıtlandığı COVİD-19 pandemisinin önemli rolü var.

Pandemi döneminde kimi sektörler için neredeyse zorunlu hâle gelen uzaktan çalışma modeli, şirketleri azalan genel giderlerle ve dönemin tüm zorluğuna rağmen korunan çalışan verimliliği ile de tanıştırmış oldu. Çalışan açısından da bu zorunlu geçiş dönemi; iş-yaşam dengesini kurabildiği, kişinin kendisine daha fazla vakit ayırabildiği, hem ofisteki hem toplu ulaşımdaki kalabalığa maruz kalmadığı, ayrıcalıklı bir çalışma sistemi sundu.

İşçi-işveren ilişkisinde her iki tarafın da test ettiği uzaktan çalışma modelinin başarısında; Zoom, Skype ya da Google Meet gibi araçların sağladığı bağlantıda kalma hissinin katkısı büyük. Proje yönetimi ve iş birliği söz konusu olduğunda da ekiplerin çevrim içi koordinasyonuna fırsat veren çok sayıda farklı uygulama var. Uzaktan erişim ve bulut depolama seçenekleri, çalışanların gerekli dosyalara herhangi bir noktadan ulaşmasını mümkün kılarken siber güvenlik araçları da şirkete ait verileri zararlı yazılımlardan korumaya devam edebiliyor. Çevresel ve teknolojik tüm bu değişimler, uzaktan çalışma sisteminin giderek yaygınlaşmasında etkili oldu.

Uzaktan Çalışma Türleri Nelerdir?

Uzaktan çalışma, şirketlerin çalışanlarına sunduğu bir sistem olabileceği gibi bireylerin tamamen özerk bir şekilde kendileri tarafından kurgulanan bir çalışma biçimi de olabilir. Şirketlerin uzaktan çalışma sistemleri ise birbirinden farklı şekillerde kurgulanabilir.

Uzaktan çalışma modeline ve dijitalleşmeye geçiş sürecindeki şirketler, çalışanlarına zaman içinde kademeli olarak daha çok uzaktan çalışma fırsatı sunmaya çalışabilir. Uzaktan çalışma türleri aşağıdaki alt başlıklar yardımıyla incelenebilir:

1. Tamamen Uzaktan Çalışma: Evden çalışma başta olmak üzere, iş yapma şeklinin tamamen ofis dışından olduğu çalışma modeline tamamen uzaktan çalışma deniyor.

2. Hibrit Çalışma: Şirketler tarafından giderek artan ve sıklıkla tercih edilen hibrit çalışma modeli, haftanın belirli günlerinde uzaktan, belirli günlerinde ofisten çalışmayı kapsıyor. Ofis ağırlıklı ya da ev ağırlıklı çalışmayı tercih eden ancak her durumda ofis ruhunu koruyan işletmeler mevcut.

3. Freelance Çalışma: Kadrolu olarak bir şirket çatısı altında çalışmak yerine belirli bir sözleşmeye sadık kalarak iş üretmek freelance(serbest zamanlı) çalışma modelini oluşturuyor. 

4. Online Girişimcilik: Çevrim içi platformda ticaret yapan bir işletmeyi sıfırdan hayata geçirmek; uzaktan çalışma ile girişimciliği birleştiren bir çalışma modeli olarak kabul edilebilir.

Uzaktan Çalışmanın Avantajları Nelerdir?

Uzaktan çalışma modeli, hem çalışan hem işveren tarafı için pek çok avantaj sağlar. 

Çalışan açısından uzaktan çalışmanın avantajları aşağıdaki gibi:

  • Çalışma saatlerinde ve konumda esnekliğin sağladığı hareket özgürlüğü,
  • Stresten uzaklaşma ve çalışma ortamındaki koşulları özgürce düzenleyebilme olanağı sayesinde fiziksel ve mental sağlığın iyileşmesi,
  • Farklı şehirlerde ya da ülkelerde iş bulabilme özgürlüğü,
  • Ofise ulaşmak için trafiğe maruz kalmamak ve her gün harcanan zamandan tasarruf,
  • Kendi çalışma düzenini oluşturan çalışanlar için verimliliğin ve motivasyonun artması,
  • Yemek ve yol gibi günlük giderlerden kaçınarak tasarruf etme olanağı.

İşveren açısından uzaktan çalışmanın avantajları ise aşağıdaki gibi:

  • Çalışanın konumu önemini yitirdiği için ulusal ve uluslararası piyasada daha geniş bir yetenek havuzundan faydalanabilmek,
  • Çalışan verimliliğinde artış,
  • Çalışma saatlerindeki esneklik sayesinde çalışanların doktor randevuları ya  da okul etkinlikleri gibi nedenlerle kullandıkları izinlerde ve devamsızlık oranlarında azalış,
  • Tamamen uzaktan çalışma uygulayan işletmeler için kira, aidat ya da otopark gibi adrese dayalı sabit giderlerin azalması,
  • Ofis çalışanı sayısını azaltan işletmeler için kırtasiye ve sarf malzemeleri başta olmak üzere azalan ofis maliyetleri,
  • Daha az enerji ve sarf malzemesi tüketimi sayesinde şirkete ait karbon ayak izinin azaltılması.

Uzaktan Çalışmanın Dezavantajları Nelerdir?

Uzaktan çalışmanın çalışanlar ve şirketler tarafından giderek artan bir sıklıkla tercih edilmesi, modelin avantajlarına olduğu kadar dezavantajlarına da yakından bakmayı zorunlu kılıyor. Her iki taraf için de avantajlı yönler çok olsa da uzaktan çalışma modellerinin beraberinde gelen riskler ve çeşitli zorluklar da göz ardı edilmemeli. Uzaktan çalışma sisteminin hem çalışan hem işveren tarafı için çok köklü bir geçmişi olmadığı için sorunların büyük çoğunluğu pratikte tespit edilebiliyor. 

Çalışan açısından uzaktan çalışma sisteminin dezavantajları aşağıdaki gibi:

  • Yalnızlık hissi ve ofis ortamındaki sosyal olanaklardan mahrum kalma,
  • Zaman yönetiminde yaşanan problemler ve iş-yaşam dengesinin zorlaşması,
  • Öz disiplini sağlamakta ve odaklanmakta yaşanan problemler,
  • Uzaktan çalışma prosedürü örneklerinin az sayıda olması nedeniyle hak ve özgürlüklerin netleşmemesi,
  • Dijital yorgunluk.

İşveren açısından uzaktan çalışma sisteminin dezavantajları aşağıdaki gibi:

  • Siber güvenlik problemleri,
  • Çalışanlarda iletişim ve dikkat eksikliğine yönelik riskler,
  • Uzaktan çalışma desteği sunulabilen ve sunulamayan görev tanımları nedeniyle çalışanlar arasında yaşanması muhtemel motivasyon kayıpları.

Uzaktan Çalışma Yönetmeliği Nedir? Uzaktan Çalışanlar Hangi Haklara Sahip?

Uzaktan Çalışma Yönetmeliği 2021 yılının Mart ayından bu yana, uzaktan çalışmaya işçi ve işveren bakımından daha net hukuki sınırlar çiziyor. Yönetmeliğin yer verdiği konu başlıkları arasında iş ve iş yeri tanımlarının yanı sıra hangi işlerin uzaktan çalışma ile ifa edilebileceği bilgisi de var. Yönetmelikte yer alan detayları kısaca şöyle sıralayabiliriz:

  • Uzaktan Çalışma Yönetmeliği gereği uzaktan çalışmaya geçiş aşamasında işçinin ve işverenin yazılı bir sözleşme yapması gerekir. Uzaktan çalışmada iletişimin yöntemine ve zaman aralığına tarafların birlikte karar vermesi beklenir. 
  • Uzaktan çalışma biçimi iş sözleşmesinde esaslı bir değişiklik anlamına geldiği için, uzaktan çalışma protokolünün işçi tarafının kabul zorunluluğu yok. Gerektiğinde işçinin haklı nedenle iş akdini feshi söz konusu olabilir.
  • Mevzuatta yer alan zorunlu hâller nedeniyle uzaktan çalışmaya geçiliyorsa işçinin talebi ya da onayı aranmaz.
  • Uzaktan çalışma sistemine geçmek isteyen, işçi tarafı ise yazılı yoldan bu talebi işverene iletme hakkı mevcut. İşverenin aynı yol ile 30 gün içerisinde işçiye dönüş yapması beklenir.
  • Çalışma mekânı, malzeme ve araç temini, çalışma süresi ve iletişim tercihlerinin işçi ve işveren tarafından Uzaktan Çalışma İş Sözleşmesi aracılığıyla belirlenmesi gerekir.
  • Uzaktan çalışma yemek ücreti ve çalışanın evdeki elektrik, internet aboneliği gibi giderlerine yönelik ödemeler sözleşmeye göre işveren tarafından yapılabilir ancak mevzuata göre böyle bir zorunluluk yoktur. Uzaktan çalışma sözleşme şart ve hükümleri şirketler arasında fark gösterebilir.
  • Tehlikeli kimyasal madde, radyoaktif madde ya da bu maddelerin atıkları ile çalışma söz konusu olduğunda biyolojik etkenlere maruz kalma riski nedeniyle uzaktan çalışma yapılamaz.
  • İşin yapıldığı yer ofis dışı da olsa işin ifa edildiği yer iş yeri sayılırken iş sağlığı ve güvenliği tedbirleriyle ilgili çalışanın bilgilendirilmesinde işverenin yükümlülüğü mevcut.

Uzaktan Çalışmak İsteyenler İçin İş Fikirleri

Otel ya da restoran gibi mekânlarda çalışarak müşterilere birebir deneyim sunan hizmet sektörü çalışanları ya da fabrikalarda üretim yapan işçiler, uzaktan çalışma şansı bulamayabilir. Diğer çalışma alanlarında ise her zaman kısmi de olsa uzaktan çalışma olanağı yaratmak mümkün.

Evden çalışma fikirleri arayanların en çok karşılaştığı iş kollarından bazıları şunlardır:

  • Grafik Tasarım,
  • Yazılım,
  • Freelance Yazarlık,
  • İçerik Üreticiliği,
  • Çevirmenlik,
  • Proje Yönetimi,
  • Satış Ortaklığı(affiliate Marketing),
  • e-Ticaret,
  • İkinci El Satış,
  • Sanal Asistanlık,
  • Sosyal Medya Danışmanlığı,
  • Podcast ya da YouTube Yayıncılığı,
  • Uygulama ve Oyun Geliştirme,
  • Amazon FBA ve Dropshipping,
  • Çevrim İçi Rehberlik,
  • Çevrim İçi Öğretmenlik,
  • Web Sitesi Tasarımı ve Domain Alım Satımı.

Uzaktan Çalışma Modelinde Motivasyon Nasıl Sağlanır?

Ofis ortamında bir araya gelme şansının kısıtlı olduğu ya da hiç olmadığı durumlarda, dört duvardan oluşan geleneksel toplantı salonları, yerini çevrim içi görüşmelere bırakmış durumda. Teknolojiyi yalnızca iş iletişimi için kullanmak dijital bir yorgunluğu da beraberinde getirebilir. Bu nedenle çalışan motivasyonunu sağlama yolunda belirli bir yol haritası izlemek gerekiyor. Uzaktan çalışma modelinde iletişimi ve motivasyonu artırmak için ekip liderlerine ve yöneticilere büyük iş düşüyor. 

  • Çalışanların sosyal paylaşımda bulunabilecekleri etkinlikleri çevrim içi platforma taşımak ya da akşam yemeği ve kahvaltı gibi organizasyonlarla ekibi dönem dönem bir araya getirmek iyi bir fikir olabilir.
  • Ayın ya da haftanın belirli günlerini toplantı ve konferanslardan arındırmak, çalışanlara alan yaratmak adına faydalıdır.
  • Ekip olarak senkronize bir takvimle çalışmak iş birliğine katkı sağlar. Günlük ya da haftalık aktarımlarınızı olabildiğince özet toplantılarda birleştirebilirsiniz.
  • Toplantılar sırasında kameraları açık tutmak sözsüz iletişimi destekleme açısından faydalı bulunuyor ve uzmanlar tarafından tavsiye ediliyor. 
  • Mesai saatleri bitiminde bilgisayardan uzaklaşmak, aileye ve sosyal hayata zaman ayırmak adına çalışanlara hatırlatma ve teşvikte bulunmak gerekebilir.
  • Çalışanların uzaktan çalışması için gerekli yazılım ve donanımları işveren mecburi olarak sağlarken market alışverişi desteği ya da enerji giderlerine destek ödemesi gibi yan haklar sağlamak da süreçte motivasyon artırıcı olabilir.

Siz de uzaktan çalışmanın tüm avantajlarını hayata geçirmek, çalışanlarınızın motivasyonunu yükseltirken ekip ruhunu her zamankinden canlı tutmak isterseniz yapay zekâ destekli LMS’mizi inceleyin. LMS sayesinde uzaktan çalışan ekiplerinizin eğitim ve gelişim faaliyetlerini aksatmadan devam ettirebilirsiniz. Çalışanlarınızın performans takiplerini ve kendilerine iletmeye ihtiyaç duyduğunuz tüm doküman paylaşımlarını LMS üzerinden yapabilirsiniz.